U sred saobraćajnog špica, umjesto da nervozno lijevom nogom upravljate kvačilom, sa automatskim mjenjačem se opustite i kontrolišete brzinu samo pedalama gasa i kočnice.
Šta je automatski mjenjač i koje verzije postoje na tržištu ?
Ideja o automatskom mjenjaču u automobilu se javila vrlo rano, još početkom dvadesetih godina prošlog vijeka. Prvi automatski mjenjač patentiran je još 1923. godine, a u radu je koristio vodenu paru.
Na žalost, pokazao se kao komplikovan i neefikasan, pa su vozači morali da čekaju još desetak godina kako bi se pojavio prvi automatski mjenjač koji je u radu koristio hidrauličnu tečnost.
Prvi automatski mjenjač u serijsku proizvodnju je uveo General Motors 1940. godine sa komercijalnim nazivom “hidra matik”. Koncept je naišao na odličan prijem, naročito na tržištu SAD. Prvi automatski mjenjači su imali samo tri stepena prenosa, a pojedini proizvođači su se zadovoljavali uređajima sa smo dvije brzine.
Jedna od prvih stvari koje je vlada SAD-a standardizovala je red po kojem su poređani načini rada na ručici mjenjača. Čuveni “PRND” raspored je propisan zakonom kako bi se sprečilo samovoljno i različito redanje od modela do modela, što bi svakako moglo da dovede do opasnosti prilikom prelaska vozača iz jednog u drugačiji model automobila.
Zbog korištenja hidraulike pod pritiskom i konvertora obrtnog momenta, automatski menjači su se pokazali kao manje efikasni od manuelnih. Pružali su slabije performanse i imali su veću potrošnju goriva.
Tek u poslednjih desetak godina, usavršavanjem mehanizma i upotrebom elektronike za regulisanje promene stepena prenosa, automatski mjenjači su dostigli, pa čak i prestigli manuelne.
Inženjeri su se decenijama trudili da usavrše automatike, pa je čak napravljeno i nekoliko potpuno drugačijih konstrukcija, poput transmisije sa kontinualnom promenom stepena prenosa (CVT), ili poluautomatskog menjača.
Standardni automatik
Osnovni dio standardnog automatika je konvertor obrtnog momenta koji služi da poveže motor i menjač. U osnovi, to su dvije turbine potopljene u hidrauličnu tečnost preko koje jedna turbina pokreće drugu.
Noviji modeli imaju blokadu kako bi se neutralisali gubici prilikom konstantne brzine. Sam mjenjač sadrži planetarne zupčanike pojedinih stepeni prenosa koji se puštaju u rad pomoću kvačila koje kontroliše centrifugalni kontroler.
Kako radi CVT?
U osnovi, mjenjač sa kontinualno promenljivim prenosnim odnosima je vrlo jednostavan. Sastoji se od dvije špulne koje mogu da mjenjaju svoj prečnik i od jednog kiša koji ih povezuje. Smanjenjem prečnika jedne i povećanjem prečnika druge špulne mijenja se prenosni odnos i to kontinualno, bez trzaja.
Prednost CVT-a u odnosu na klasični automatik je to što ima mnogo manje mehaničkih gubitaka u radu. Takođe, CVT radi tako što drži motor na konstantnim obrtajima, dok automobil ubrzava promjenom stepena prenosa. Rad na konstantim obrtajima je najefikasniji, zbog čega je potrošnja goriva smanjena, čak i u odnosu na manuelni mjenjač.
Polu-automatici
Po definiciji, poluautomatski mjenjač koristi mjenjačku kutiju manuelanog mjenjača, dok rad kvačila i promjenu stepena prenosa vrši elektro-magnetni uređaj. Vremenom, poluautomatski mjenjač je usavršen, pa je sada u opticaju uređaj sa dve osovine i dva kvačila. Parni stepeni prenosa su na jednoj, a neparni na drugoj osovini, pa je promjena stepena prenosa naviše i naniže primetno brža i uglađenija u odnosu na prethodna rešenja.
